Pomóż w opracowaniu witryny, udostępniając artykuł znajomym!
Chinoiserie to doskonały przykład prawdziwie globalnego stylu projektowania. Wbrew pozorom inspirowanym Chinami, chinoiserie nie pochodzi z Azji, ale z Europy. Samo słowo jest francuskim odpowiednikiem tego, co można by określić w języku angielskim jako „chiński”. Jednak pomimo żartobliwego charakteru tego pomysłu i jego nazwy, chinoiserie okazała się trwałym trendem, szczególnie w połączeniu z toaletą, kolejnym francuskim motywem na tapecie i tapicerce. I jak każdy trend w designie początki chinoiserie odzwierciedlają czas, miejsce i nastrój jej powstania. W przypadku chinoiserie historia jej powstania obejmuje trwałą fascynację chińską ceramiką, drastyczne zmiany we francuskiej monarchii i pojawienie się międzynarodowej estetyki wzornictwa.
Europejska fascynacja Dalekim Wschodem prawdopodobnie wywodzi się z pism Rusticello da Pisa, trzynastowiecznego włoskiego pisarza, który pod koniec życia miał wątpliwe szczęście dzielić z Marco Polo jedną z genueńskiej celi więziennej (1 ). Rusticello zapisał historie, które Polo przywiózł z lat podróżowania po świecie z ojcem i wujem oraz dziesięcioleci służby na dworze Kubilaj-chana. Powstała praca, znana jako „Podróże Marco Polo” (między kilkoma innymi nazwami), stała się niezwykle popularna. Pod koniec XIV wieku nazwy miejscowości podane we wspomnieniach Polo zostały włączone do katalońskiego Atlasu Karola V (2). Około 117 lat po tym, jak po raz pierwszy nagrane zostały opowieści Polo o Chinach, zainspirowały one Krzysztofa Kolumba do poszukiwania zachodniej trasy do Azji – podróży, którą odbyłby z egzemplarzem książki Polo w ręku (3).
Historia
Na początku XVIII wieku handel europejski z Chinami znacznie się rozwinął. Wśród głównych towarów eksportowych Chińczyków na rynki europejskie znalazła się porcelana niebieska i biała (4). Chociaż porcelana stworzona na eksport była ogólnie nieco gorszej jakości w porównaniu z najlepszymi dziełami, jakie mogły wyprodukować chińskie piece, była jednak idealna do handlu morskiego, ponieważ była wytrzymała i odporna na wilgoć (5). W czasach, gdy podróż do Azji z Europy była w najlepszym razie zaporowa, obrazy znalezione w niebieskiej podszkliwnej porcelanie na importowanej porcelanie były jedynymi dostępnymi przedstawieniami Chin. Fakt ten miałby coraz większy wpływ na europejskie wrażenie Chin, gdy postacie i krajobrazy zostały wprowadzone do wzorów porcelanowych, w dużej mierze ze względu na popyt na rynkach europejskich (6). To właśnie te obrazy zainspirowały pierwsze wzory chinoiserie. Ale zanim to się stanie, europejscy ceramicy musieliby odkryć tajemnicę samodzielnego wytwarzania porcelany.
Potterowie w Europie próbowali replikować chińską porcelanę mniej więcej od czasów Marco Polo. Chociaż osiągnięto pewne umiarkowane sukcesy, takie jak Porcelana Medyceuszy z końca XVI wieku, żadnemu nie udało się dokonać doskonałej replikacji chińskiego produktu (7). Przełom nastąpił w XVIII wieku z wielu źródeł.
Prawdopodobnie najważniejszy wkład w europejskie wysiłki w zakresie wytwarzania porcelany miał miejsce w 1712 r., kiedy Père Francois Xavier d'Entrecolles, francuski ksiądz jezuita posługujący w Chinach, napisał listy szczegółowo opisujące metodę, której był świadkiem przy wytwarzaniu materiału, proces, który wcześniej był utrzymywane w tajemnicy przed wszystkimi obcokrajowcami (8). Jednak objawienie d'Entrecolles zostało uprzedzone przez mało prawdopodobne odkrycie Johanna Friedricha Böttgera, samozwańczego alchemika. Chwaląc się publicznie, że potrafi zamienić ołów w złoto, Böttger przebywał w areszcie domowym w Saksonii za to, że nie ujawnił swojej formuły, gdy po sześciu latach eksperymentów jego wysiłki, aby stworzyć złoto, produkowały zamiast tego przezroczystą porcelanę (9).
Gdy europejskie piece były w stanie wyprodukować prawdziwą porcelanę na twardą pastę, rozpoczęła się bitwa o kontrolę nad europejskimi rynkami. Pierwsze wzory chinoiserie powstały, aby jak najbardziej zbliżyć europejską porcelanę do popularnego importu, jednocześnie zwiększając różnorodność dostępnych wzorów, aby przyciągnąć więcej nabywców. Ilustracje tworzyli artyści praktycznie nie znający kultury chińskiej, którzy po prostu rozszerzyli wzory znalezione na importowanej porcelanie lub, częściej, czerpali z własnej wyobraźni. Bez wątpienia najpopularniejszym z tych wzorów i najtrwalszym jest The Willow Pattern, stworzony przez angielskich producentów porcelany w połowie XVIII wieku (10).
„Główne elementy Wzoru Wierzby można opisać następująco: W pejzażu naśladującym styl chiński, w centrum kompozycji znajduje się wierzba. Na prawym pierwszym planie duży budynek z ozdobnym dachem, z mniejszym budynek po lewej stronie, a po prawej różne drzewa.Na pierwszym planie zwykle zygzakowate ogrodzenie.Pod wierzbą znajduje się most, po którym trzy postacie idą w kierunku małego pawilonu: pierwsza trzyma laskę, druga długi prostokątny przedmiot zwykle identyfikowany jako pudło, a trzeci, zwykle określany jako bicz.Powyżej mostu widać wioślarza kierującego swój statek w prawo, podczas gdy za nim znajduje się wyspa z jednym lub dwoma domami, a czasem innymi wyspami w tle. Często w centrum kompozycji przelatują dwa gołębie. Wariacje mogą obejmować zacumowaną łódź w pobliżu drzewa, zbiornik paliwa na moście i inne szczegóły. (Portanova, s.6)
Wzory
Rozważając wzór wierzby lub inne wzory chinoiserie, należy zauważyć, że dokładne przedstawienie Chin nigdy nie było celem, ponieważ nawet oryginalne ilustracje porcelanowe były cenione przez europejskich odbiorców bardziej za odległą, idylliczną fantazję, którą przedstawiały, niż za wszelkie lekcje, jakie mogliby zaoferować na temat chińskiego życia i kultury. Jednak podczas gdy europejski rynek porcelany nadal trwał walkę o władzę między importem a produktami krajowymi jeszcze w XIX wieku, projekty chinoiserie znajdowały drogę z talerzy i wazonów i zostały zmiecione w znacznie większym zjawisku.
W 1715 roku, trzy lata po tym, jak listy d'Entrecolles ujawniły tajemnice chińskiej porcelany, Ludwik XV, wnuk króla-słońca Ludwika XIV, został koronowany na króla Francji po fali chorób, które dotknęły jego dziadka, matkę, ojca i starszy brat. Miał pięć lat (11). Jego panowanie, które trwało ponad sześćdziesiąt lat, obfitowało w niegospodarność, korupcję i skandale. Mimo wszystko jest pamiętany jako jedna z epok kulturalnych państwa francuskiego. To właśnie w Paryżu za panowania Ludwika zaczęła powstawać nowa estetyka wzornictwa, będąca odpowiedzią na surowe zasady i sztywne bogactwo stylu barokowego, który zdefiniował modę, sztukę i architekturę w latach Ludwika XIV.
Nazywany Rococo od francuskiego rocaille, ze względu na wysoce stylizowane motywy muszli i rocka, które go zdobiły, styl ten był pod wieloma względami powrotem do natury, a także uściskiem fantazji (12). Tutaj asymetryczne formy połączono z wyszukanymi oprawami w kształcie litery S i C, aby wywołać lekkość i fantazję, która była daleka od tradycyjnego bogactwa barokowego wzornictwa z epoki. Chinoiserie, ze swoimi jasnymi, przewiewnymi krajobrazami i fantastycznymi ilustracjami smoków i feniksów na tle skomplikowanych pagód, pasm górskich i płynących strumieni, była doskonałym uzupełnieniem nowej estetyki rokoko. W tym samym czasie styl chinoiserie przekroczył granice ilustracji, wpływając na formy architektury i konstrukcji mebli. Wkrótce zarówno chinoiserie, jak i rokoko stały się ulubieńcami królewskich i arystokratów w całej Europie i rzadko zdarzało się, aby w domu wyższej klasy nie było przynajmniej jednego pokoju urządzonego w stylu chinoiserie (13).
Pierwszą wielkoskalową budowlą, która przyjęła podejście chinoiserie do swojej architektury, był Porcelain Trianon, zbudowany pod koniec XVII wieku dla Ludwika XIV (14). Jednak przetrwał zaledwie szesnaście lat, ponieważ ceramika użyta do jego budowy uległa zniszczeniu pod wpływem żywiołów. Został następnie zniszczony i zastąpiony przez Grand Trianon (15). Później, w 1759 roku, księżniczka wdowa Augusta zleciła Sir Williamowi Chambersowi budowę kilku pagód w stylu chinoiserie w ramach założenia Kew Gardens poza Londynem. Jako jeden z nielicznych artystów, którzy znają Chiny z pierwszej ręki z podróży podejmowanych w młodości, Chambers wyróżnia się częstym dążeniem do dokładności w swoich chinoiserie, jednak wiele elementów jego projektu nie było opartych na chińskiej kulturze (16).
Tymczasem w szlacheckich domach i pokojach ilustracje chinoiserie łączyły się z motywami francuskiego tole, pojawiającymi się na meblach tapicerowanych i ręcznie malowanych tapetach. Ludwik XV przyjął chinoiserie, wypełniając całe pokoje fantastycznymi ilustracjami (17). Podobnie dom księcia i księżnej Beaumont w Gloucester szczycił się sypialnią w stylu chinoiserie zaprojektowaną w 1754 roku przez rzemieślników meblarskich ojca i syna Williama i Johna Linnella (18).
Zanikanie stylu rokoko
Podczas gdy styl rokoko w końcu zanikł w obliczu rosnących nastrojów neoklasycznych wśród europejskich smakoszy, chinoiserie nadal znajdowało miejsce we wszelkiego rodzaju dekoracjach zarówno w Europie, jak i Ameryce, często z entuzjastami wierząc, że to, co kupują, jest autentycznym kawałkiem chińskiej kultury z tradycją sięgającą tysiące lat w przeszłość. W rzeczywistości, gdy projekty Chinoiserie stawały się coraz bardziej popularne w Europie, wielu chińskich producentów kopiowało lub upiększało popularne wzory, takie jak wzór wierzby, co jeszcze bardziej utrudniało odróżnienie faktu od fikcji w odniesieniu do historii stylu (19).
W końcu piękno chinoiserie tkwi w oknie, które oferuje na inny świat, w którym smoki rządzą idyllicznymi krajobrazami, podczas gdy feniksy latają nad górami i pięknie ozdobionymi pagodami, podczas gdy ludzie zamieszkujący ten świat poruszają się po nim, jakby to wszystko jest całkowicie naturalne. Jednocześnie niebezpieczeństwem tych dzieł jest pokusa łączenia ich lub mylenia z chińską kulturą lub, co gorsza, chińską historią. Zamiast tego chinoiserie we wszystkich swoich formach pozostaje fascynującym produktem ubocznym relacji między światowymi kulturami, która połączyła handel międzynarodowy z fascynacją, modą i fantazją, aby stworzyć trwałą i rozpoznawalną formę sztuki, która naprawdę należy do świata.
