Pomóż w opracowaniu witryny, udostępniając artykuł znajomym!
Podczas gdy całowanie pod jemiołą to długoletnia tradycja bożonarodzeniowa, niewielu zdaje sobie sprawę, jak ta tradycja się zaczęła lub że roślina rośnie na drzewie i zasłużyła na klasyfikację jako pasożytniczy krzew.
Jego literacka historia jest tak samo zniuansowana, jak napisał Washington Irving w „Wigilijnej”.," „Jemioła nadal wisi w domach na farmach i w kuchniach w Boże Narodzenie, a młodzi mężczyźni mają przywilej całowania dziewcząt pod nią, za każdym razem zrywając jagodę z krzaka. Kiedy wszystkie jagody zostaną zerwane, przywilej ustaje”. Wygląda na to, że wszyscy zapomnieliśmy o zrywaniu jagód (które, nawiasem mówiąc, są trujące), a następnie powstrzymaniu się od całowania pod jemiołą, gdy jagody się skończą.
Wraz z ostrokrzewem, wawrzynem, rozmarynem, cisami, krzewami bukszpanu i oczywiście choinką, jemioła jest wiecznie zieloną dekoracją w okresie świątecznym. Ale kiedy spadają ozdoby świąteczne, jemioła znika z naszych umysłów na kolejny rok. Tutaj zanurzamy się głęboko w tradycję i wiedzę związaną z jemiołą.
Informacje botaniczne na temat jemioły
Niezwykła historia botaniczna jemioły w dużym stopniu wyjaśnia podziw, jakim darzyły ją starożytne ludy. Jemioła, mimo że nie jest zakorzeniona w ziemi, pozostaje zielona przez całą zimę, podczas gdy drzewa, na których rośnie i żerują, nie (jemioła europejska rośnie często na jabłoniach, rzadziej na dębach).
Większość rodzajów jemioły jest klasyfikowana jako pasożyty częściowe – nie są to pasożyty pełne, ponieważ rośliny są zdolne do fotosyntezy. Ale rośliny jemioły są pasożytnicze w tym sensie, że wysyłają do swoich żywicieli specjalny rodzaj systemu korzeniowego (tzw. „haustoria”) w celu wydobycia składników odżywczych z drzew, co pozwala im pozostać przy życiu przez cały rok, podczas gdy ich „żywiciel” nie, i nadając im niemal mityczną jakość.
Jemioła jest w Loranthaceae rodziny, choć różne rodzaje jemioły rosną na całym świecie, więc trudno jest zbytnio uogólniać na temat rośliny. Na przykład kwiaty tropikalnej jemioły mogą być znacznie większe i bardziej kolorowe niż małe żółte kwiaty (później dające białawo-żółte jagody), które ludzie Zachodu kojarzą z tą rośliną. Powszechna w Europie jemioła jest klasyfikowana jako Album Viscum, podczas gdy jego amerykański odpowiednik to Phoradendron flavescens.
Początki słowa „jemioła”
Pochodzenie słowa „jemioła” jest tak samo złożone i niejasne, jak botanika i mit otaczający tę roślinę. Nazwa pochodzi od przekonania w przednaukowej Europie, że rośliny jemioły wyrastają, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, z odchodów drozda „mistel” (lub „mistel”). Według Sary Williams z University of Saskatchewan Extension, „mistel” to anglosaskie słowo oznaczające łajno, podczas gdy „tan” to słowo oznaczające gałązkę – więc nazwa jemioła dosłownie oznacza „łajno-na-gałązce”. Wiara w spontaniczne pokolenie jemioły od dawna została zdyskredytowana – w rzeczywistości roślina ta jest rozsiewana przez nasiona, które przechodzą przez przewód pokarmowy ptaków.
Mity nordyckie i tradycja jemiołowa
Jak się okazuje, zwyczaj, który rozwinął się w Norwegii, doprowadził do naszej współczesnej tradycji jemiołowej. Według antropologów mit nordycki nakazywał, że jeśli podczas pobytu w lesie zdarzy ci się stanąć pod jemiołą po napotkaniu wroga, oboje musicie złożyć broń do następnego dnia.
Ten starożytny zwyczaj szedł ręka w rękę z nordyckim mitem o Baldura, synu boga Odyna i jego żony, bogini Frigga, znalezionym w prozie Edda. Kiedy urodził się Baldur, Frigga sprawiła, że każda roślina, zwierzę i przedmiot nieożywiony obiecały, że nie zaszkodzą Baldurowi. Jednak Frigga przeoczyła roślinę jemioły, a psotny bóg mitów nordyckich, Loki, wykorzystał to niedopatrzenie. Loki oszukał jednego z pozostałych bogów, by zabił Baldura włócznią wykonaną z jemioły. Hermódr Śmiały został wyznaczony na podróż na Hel, aby sprowadzić Baldura z powrotem. Warunkiem powrotu Baldura przez Hel było to, że absolutnie każda ostatnia rzecz na świecie, żywa i martwa, musiała opłakiwać Baldura. W przeciwnym razie pozostanie z Helem. Kiedy ten stan został wystawiony na próbę, wszyscy płakali, z wyjątkiem pewnej olbrzymki, która uważana była za Lokiego w przebraniu. Zmartwychwstanie Baldura zostało w ten sposób udaremnione.
Wariacje na temat tego mitu o Baldur i jemioły dotarły do nas. Na przykład niektórzy opowiadają, że po śmierci Baldura uzgodniono, że odtąd jemioła przyniesie światu miłość, a nie śmierć, i że każda dwójka przechodząca pod jemiołą wymieni się pocałunkiem na pamiątkę Baldura. Inni dodają, że łzy, które Frigga wylała nad zabitym Baldurem, stały się jagodami jemioły.
Słynna przeszłość literacka Jemioły
Jak można się spodziewać po roślinie, która tak długo fascynowała ludzi, jemioła wyrobiła sobie niszę sławy w świecie literatury. W „Eneidzie” Wergiliusza, najsłynniejszej książce klasycznej literatury łacińskiej, rzymski bohater Eneasz używa tej „złotej gałęzi” w krytycznym momencie książki. Znaleziona na specjalnym drzewie w zagajniku poświęconym Dianie w Nemi, prorokini Sybilla poleciła Eneaszowi zerwać tę magiczną gałąź przed próbą zejścia do podziemi. Sybilla wiedziała, że przy pomocy takiej magii Eneasz będzie mógł z ufnością podjąć to niebezpieczne przedsięwzięcie. Dwa gołębie zaprowadziły Eneasza do zagajnika i wylądowały na drzewie:
… z którego zabłysnął migoczący blask złota. Jak w lesie w mroźną zimę jemioła, która wypuszcza nasiona obce swemu drzewu, pozostaje zielona ze świeżymi liśćmi i owija żółte owoce wokół pni; tak liściaste złoto wydawało się na cienistym dębie, tak to złoto szeleściło na delikatnym wietrze. ("Eneida" VI, 204-209).
Podobnie, tytuł antropologicznego klasyka sir Jamesa G. Frazera „Złota gałąź” odnosi się do tej właśnie sceny w Wergiliuszu. Eneida-ale jak coś zielonego, takiego jak jemioła, może kojarzyć się ze złotym kolorem? Według Frazera jemioła może stać się „złotą gałęzią”, ponieważ gdy roślina obumiera i usycha, nabiera złotego odcienia.
Botanika i folklor najprawdopodobniej muszą być wymieszane, aby dojść do pełnego wyjaśnienia. Na postrzeganie złocistości wysuszonych liści jemioły prawdopodobnie miał wpływ fakt, że w folklorze europejskim uważano, że rośliny jemioły sprowadza się na ziemię, gdy piorun uderza w drzewo w blasku złota. Odpowiednie przybycie, które byłoby w końcu dla rośliny, której dom znajduje się w połowie drogi między niebem a ziemią.
